Ik speel de laatste tijd enorm veel met de relatie tussen jezelf verliezen en jezelf ontwikkelen. In onze cultuur zijn we bijna geobsedeerd met verder komen en meer jezelf worden. Zelf wil ik ook enorm graag groeien en bloeien. Dat proces begeleid ik ook graag bij anderen. Ik herken die motivatie in mijzelf als de drang om meer te worden dan ik nu ben. Ik proef in mijzelf een potentie die tot uitdrukking wil komen. Als een eikel die ernaar streeft een eik te worden, zo streef ik ernaar mijn volste mens-zijn te realiseren. Dat proces gaat over het worden van jezelf. Maar hoe meer ik hier mee bezig ben, hoe meer vragen ik heb over wat dat ‘mijzelf’ worden precies betekent. Ben ik dan iets waarvan ik meer kan worden?
Veel van de ervaringen waar ik me echt mijzelf voel zijn namelijk ervaringen waarin ik er helemaal niet meer toe doe. Het zijn momenten waarin ‘ik’ even naar de achtergrond verdwijn. Dat gebeurt als ik naar muziek luister, in flow aan een blog werk of als ik op een roeimachine in de sportschool zit. Deze momenten fascineren me. De neurologische verklaring is dat in al deze ervaringen mijn prefrontale cortex uitgeschakeld wordt. Dat is het deel van je brein dat zelfbewustzijn genereert en hogere cognitieve functies als bewust handelen en logisch denken aanstuurt. Doordat dit hersendeel uitschakelt valt als het ware de ‘bestuurder’ van dit hele gebeuren, je ‘ik’, weg. Je bent niet langer alles actief aan het regelen of beheren. Je valt simpelweg samen met wat je aan het doen bent. Vreemd genoeg zijn het juist deze ervaringen die me het meest compleet en heel doen voelen. Volgens mij is dat ook de reden dat we daar allemaal veel mee bezig zijn. We willen graag uit ons kleine ikje. Dat doen we op verschillende manieren, zoals sport, festivals, seks of middelengebruik. Alcohol is niet voor niks één van de meest gebruikte middelen. Het brengt ons in een staat van roes waarbij we ons kunnen overgeven en er een soort eenheidservaring ontstaat. Het ik verdwijnt minder, de randjes van je ervaring worden ronder en alles vloeit makkelijker in elkaar over.
De conclusie lijkt dan te zijn dat ik meer van mijzelf wordt door mijzelf juist uit te schakelen. Deze paradox fascineert me. Welk zelf verlies ik dan precies en als welk ‘ik’ verschijn ik dan weer ten tonele? Het zelf dat we willen verliezen is het gevoel opgesloten te zijn in onszelf. Het ‘ik’ dat we dan zijn is beperkend. We denken (te) veel en voelen ons afgesloten van de andere mensen om ons heen. We willen graag door die beperkende grenzen van onszelf heen breken. Gerrie Strik, de rector van mijn nieuwe werkplek, de Vrije Hogeschool, noemde dit onlangs zelfverlies. We verlangen ernaar om onszelf kwijt te raken. Om iets los te laten of op te geven. We verlangen ernaar om ons ik te doen verdwijnen.
Naast zelfverlies is het volgens mij ook het verlangen om weer deel te zijn van een groter geheel. We verlangen deel te worden van de stroom der dingen, waar we meevloeien met alles wat er gebeurt. Wat we kwijt willen raken is niet zozeer onszelf, maar het zelf dat ons blokkeert om vrij te zijn. Opgesloten in ons kleine ik (ons ego), kunnen we geen contact maken met flow. Volgens de spirituele leraar Wayn Dyer betekent ego dan ook niks anders dan Edge God Out. Daarmee bedoelde hij dat we vergeten dat we deel zijn van het grotere leven om ons heen. We zijn afgescheiden van de seizoenen, de wind en de kosmos. Opgesloten in ons kleine menselijke ik zijn we constant problemen aan het op lossen. Daarom snakken we zo nu en dan naar iets anders, iets vollers. Bewust of onbewust willen we daarom meer worden. We willen weer verbinding met een groter geheel. We willen deelnemen aan de roes, de ecstase. Daarom gaan we naar festivals. Daarom gaan we naar het voetbalstadion. Daarom doen we yoga.
