De corona maatregelen zijn met de best bedoelde intenties ingevoerd. Ter bescherming van (voornamelijk) onze ouderen offeren we met zijn allen de nodige vrijheid en levendigheid op. De laatste weken zien we echter steeds meer artikelen verschijnen met de vraag wat we precies aan het opofferen zijn. Sylvain Ephimenco schreef op 30 januari een artikel over onze neiging het leven op te offeren om de dood buiten de deur te houden.[1] Deze neiging is volgens de door hem genoemde filosoof Comte Sponville niet bevredigend. ‘traditioneel offerden ouders zich op voor hun kinderen. Wij doen het tegenovergestelde!’Ons huidige beleid sluit de dood dan hoopvol buiten, maar daarbij gaat het leven klaarblijkelijk ook aan ons voorbij.
Nu de coronamaatregelen bijna een jaar van kracht zijn, is het daarom hoogtijd dat we de andere zijde van de medaille serieuzer nemen. De jeugd wordt namelijk opgeofferd. Onder kinderen en jongeren loopt de nood op. Problemen als minder sporten[2] en verhoogde leerachterstand en kansenongelijkheid zijn de orde van de dag. Zo was in april al duidelijk dat hoogopgeleide ouders beter in staat zijn hun kinderen te helpen met thuisonderwijs. Daarbij krijgen vwo leerlingen in het algemeen meer thuisonderwijs aangeboden dan leerlingen van andere niveau’s.[3] Naast deze ‘kleine’ problemen stijgen ook de meldingen van kindermishandeling en seksuele mishandeling, als wel stressklachten en eenzaamheid.[4]
De jeugd zou een tijd moeten zijn van vrienden maken, lummelen en op ontdekkingstocht gaan. Puberen wordt niet voor niets in de pedagogische literatuur gezien als het scheppen van de eigen identiteit door het afzetten tegen de orde. Met het thuisonderwijs en het sluiten van de openbare ruimtes ontnemen we deze mogelijkheid. Isolatie belemmert het ontwikkelingsproces van de jonge identiteit. Kinderen en jongeren kunnen onder die druk wegkwijnen. Het verhaal van Pepijn (14), die sterft door een koolmonoxidevergifting, is daar mogelijk een voorbeeld van.[5] Hij verruilde letterlijk het ons leven gevende zuurstof voor de doodbrengende koolmonoxide. Hij is een gezicht dat vraagtekens zet bij het corona beleid. Pubers, zo zeggen Pepijns ouders passend ‘zijn mogelijk nog kwetsbaarder dan de ouderen van boven de 80’.[6]
Dit alles vind plaats in een tijd van enorme versnelling. In onze maatschappij is het bijbenen of afvallen. Fear of missing out (Fomo) is een bekend begrip onder de jeugd. Zelfmoord, depressie en burnouts zijn alomtegenwoordig, zeker onder de jeugd. De druk van social media, waar anderen allerlei dingen beleven, draagt daar niet aan bij. Onder studenten was er voor corona al bij 8,5% risico op suicide, 9,18% op depressieve klachten en leed bijna de helft van de studenten onder ongezonde hoeveelheden stress.[7] Dan spreken we nog niet eens over de positieve kansen en mogelijkheden die wegvallen. Het gaat namelijk niet alleen om ‘problemen’, maar ook om het leven dat wegglipt. Feestjes en vieringen van allerlei soorten worden ingeruild tegen het afhouden van het lijden. Eén lach minder voor een seconde minder pijn alstjeblieft.
Naast het directe lijden komt namelijk de waarde van onderwijs en ontwikkeling ook in het geding. Opgroeien hoort te gaan over de zoektocht naar wie je bent, wat je wilt en wat je in hemelsnaam met die anderen mensen aanmoet. Het gaat daarbij altijd ook over lummelen, proberen en falen. Bij de ontwikkeling van de jeugd horen ontdekkingen. Voor kinderen betekent dat speelruimtes en leren lezen. Voor jongvolwassenen betekent dat tijd met leeftijdsgenoten en aandacht voor ‘trage vragen’. Trage vragen zijn vraagstukken die tijd en ruimte nodig hebben. Het zijn vraagstukken die gaan over wie je bent en wat je belangrijk vindt. Ze kunnen gaan over identiteit, over motivatie of over toekomstbeelden. Hoe ouder jongeren worden, hoe relevanter deze vragen. Het zijn net als sociale contacten en speelruimtes echter geen dingen die je makkelijk kunt op lossen met een online alternatief. Sociaal fysiek contact en samen grenzen verkennen zijn belangrijk. Kinderen verdienen veiligheid en speelruimte. Jongeren verdienen vrijplaatsen om zich te oriënteren op het leven, om te spelen en te luieren. Vandaar dat ik zeg: open scholen, universiteiten en sportclubs. Laat het leven vrij.
Ik ben namelijk niet bereid onze jeugd op te blijveren offeren aan onze ouderen. Aan de basis van ons huidige beleid ligt volgens mij de onzichtbare overweging dat we “Onze kinderen levensjaren [laten] inleveren zodat onze ouderen er jaren bijkrijgen.[8]. Het is tijd voor een heroverweging van prioriteiten. Deze crisis laat ons geen gemakkelijke keuze, om met de woorden van Jesse Klaver te spreken. Het leven komt met een prijs. De geestelijke gezondheid van Nederland en in het bijzonder van onze jeugd gaat mij echter aan het hart. Daarom pleit ik voor direct meer middelen naar de (jeugd) ggz, scholen die open gaan en activiteiten die ondernomen mogen worden voor jongvolwassenen. Voor studenten en tieners hoop ik naast sociale activiteiten ook op ruimte voor bestaansvraagstukken. Wat betekent het om te leven? Wat maakt mijn leven zin en waardevol? Ruimtes om dat soort vragen te onderzoeken en om geestelijke weerbaarheid te vergroten gun ik jongeren. Geestelijke verzorging op mbo’s, hbo’s en universiteiten zou daarvoor een uitkomst kunnen bieden. Zij kunnen de morele en existentiële keuzes die centraal staan in deze crisis helpen plaatsen en doorleven. Die keuze is niet makkelijk. Het gaat niet alleen over wat onvermijdelijk verloren gaat, maar ook over waarvoor we bereid zijn dat te offeren. Laat ik daarom afsluiten met de titel van het artikel van Sylvain Ephimenco met een kleine eigen toevoeging: “We zullen misschien moeten accepteren dat ziekenhuizen en begraafplaatsen vollopen”[9] – opdat het leven weer op kan bloeien.
[1] https://www.trouw.nl/opinie/we-zullen-misschien-moeten-accepteren-dat-ziekenhuizen-en-begraafplaatsen-vollopen~b2955087/
[2] Zie hiervoor NOC*NSF (2020b). NOC*NSF Sportdeelname Index: Effecten coronavirus.
[3] Zie hiervoor Bol, T. (2020). Inequality in homeschooling during the Corona crisis in the Netherlands. First results from the LISS Panel. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
[4] Zie hiervoor Kester, J. (2020). Onderzoek: hoe gaat het met ons in de coronacrisis?. Hilversum: EenVandaag.
[5] https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5211526/lockdown-jongeren-mentale-gezondheid-overleden?1
[6] Zie Rouwkaart Pepijn Remmers via https://www.memori.nl/media/registers/15695/funeralCard/rouwkaart-pepijn-remmers_1611850892.pdf
[7] Source ISO
[8] https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/met-man-en-macht-houden-we-ic-bedden-vrij-achter-de-voordeur-voltrekt-zich-het-zwarte-scenario~ba1791ff/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free&fbclid=IwAR01XINHT00O8VHJOo8Fx27U1v8WekjZkE-YOJDaY7_4_pO-QJ8PoWcMh6U
[9] https://www.trouw.nl/opinie/we-zullen-misschien-moeten-accepteren-dat-ziekenhuizen-en-begraafplaatsen-vollopen~b2955087/